Artikelen
PRAKTIJKBIJDRAGE ‘RELATIONELE PROFESSIONALITEIT’
Voor het juninummer 2023 van JSW (Jeugd in School en Wereld), een special met als titel ‘Omarm de expertise’ schreef Henk een praktijkbijdrage waarin hij onderscheid maakt tussen inhoudelijke expertise en relationele expertise. Beide zijn van belang bij onderwijsontwikkeling. De opgenomen quickscan professionele schoolcultuur kan schoolteams hierbij helpen.
Om deze praktijkbijdrage te downloaden, klik hier.
Artikel ‘DE WETENSCHAP VAN VEILIGHEID’
Recent neurologisch onderzoek heeft aangetoond dat (on)veiligheidsgevoelens gedetecteerd worden in het autonome zenuwstelsel. In dit artikel gebruiken we deze wetenschappelijke kennis om de vraag te beantwoorden: Wat kunnen de volwassenen in en rond de school doen om een veilig schoolklimaat te realiseren?
Dit artikel verscheen in mei 2021 in ‘van 12 – 18’ (special over veiligheid).
Om dit artikel te downloaden, klik hier.
Artikel ‘Waarden, ambities, verlangens en doelen’
Een heldere koers in de school geeft richting aan het dagelijks handelen in de klas en in het team. De koers van de school is een wezenlijk onderdeel van een professionele schoolcultuur. Geïnspireerd door het boek ‘Chaordisch organiseren’ van Nicole Mulder schreven we een artikel over waarden, ambities, verlangens en doelen.
Dit artikel is in april 2021 op onze website gepubliceerd.
Om dit artikel te downloaden, klik hier.
Artikel ‘Waar het bij sociale veiligheid écht om draait’
In het onderwijs, en ook breder in de samenleving, bestaan er veel misverstanden over het begrip ‘sociale veiligheid’. In dit artikel beschrijven we de zin én de onzin van dit begrip.
Dit artikel is verschenen op 10 juni 2020 op de conferentiesite ‘Met Alle Respect’ van de Stichting School & Veiligheid.
Om dit artikel te downloaden, klik hier.
Artikel ‘Begrensd of grenzeloos: hoe professioneel ben jij?’
Begeleiders in het onderwijs zijn (inhoudelijke) professionals. Dat ze in de interactie met collega’s, ouders, de schoolleiding en leerlingen niet altijd professioneel handelen, is soms een blinde vlek. In dit artikel wordt onderscheid gemaakt tussen inhoudelijke en interactionele professionaliteit.
Dit artikel is verschenen in Beter Begeleiden Magazine, vakblad voor begeleiders in het onderwijs, nummer 6, december 2019.
Om het artikel te downloaden, klik hier.
Artikel ‘Oud zeer in schoolorganisaties’.
Pijnlijke gebeurtenissen of omstandigheden in schoolorganisaties worden vaak ‘oud zeer’ genoemd. Er is een neiging om (de herinnering aan) deze gebeurtenissen weg te stoppen. Er ontstaat overlevingsgedrag dat zich nestelt in de cultuur van de school. Hiermee wordt nieuw oud zeer opgeroepen.
Dit artikel is verschenen in BSM (Basisschool Management), nummer 6, oktober 2019.
Om het artikel te downloaden, klik hier.
Artikel ‘Schoolcultuur professionaliseren’.
Door in te zoomen op het gedrag van de volwassenen in de school , vanuit de vraag ‘Is dit gedrag professioneel?’ ontstaat er een manier om de cultuur van de school te professionaliseren. Dit vraagt een grote mate van samenwerking van het team én de directie
Dit artikel is geschreven door Henk en Jeannette en is verschenen in JSW (Jeugd in School en Wereld) nummer 10, juni 2019.
Om dit artikel te downloaden, klik hier.
Artikel ‘Familiecultuur versus professionele cultuur’.
Een uitspraak die wij regelmatig in het onderwijs horen, is de verzuchting ‘Het is hier een familiecultuur’. In dit artikel heeft Henk, met behulp van een systemische kijkwijze, de verschillen tussen een familie en een schoolorganisatie uiteengezet. Op grond daarvan trekt hij een harde conclusie: een school met een familiecultuur is niet professioneel.
Dit artikel is alleen op onze website verschenen. Het is te downloaden: klik hier.
De Nieuwe Meso 2019-02 – Focusdeel over Professionele Schoolcultuur
In juni 2019 verscheen nummer 2019-02 van het onderwijsblad De Nieuwe Meso, gericht op bestuurders en schoolleiders. Dit nummer beval een Focusdeel met diverse artikelen over het thema ‘Professionele Schoolcultuur’. Henk heeft als gastredacteur een bijdrage aan dit nummer geleverd. Het is een verdiepende bundel met praktijkverhalen (good en bad practices) en meer theoretische verhandelingen rond dit belangrijke thema.
De Nieuwe Meso 2019-02 is voor € 5,95 integraal te downloaden.
Durven te leren van elkaar: Naar een definitie van feedbackcultuur in het hoger beroepsonderwijs.
In februari 2019 is Henk Galenkamp, op verzoek van de themagroep ‘Feedbackcultuur’ van meerdere hogescholen, met vijf van hen in gesprek gegaan over het thema ‘Professionele Schoolcultuur’. Els Roskam-Pelgrim (Avans Hogeschool) en Dominique Sluijsmans (Zuyd Hogeschool) schreven daarover een boeiend artikel. De kern hiervan is: ‘Een professionele schoolcultuur is een voorwaarde voor een feedbackcultuur’.
Om dit artikel te downloaden, klik hier.
ARTIKEL ‘WAAR PERSOON EN ORGANISATIE ELKAAR RAKEN’.
Een artikel over werkdruk en het stellen van grenzen, geschreven door Henk, vanuit het perspectief van een professionele schoolcultuur.
DIT ARTIKEL VERSCHEEN IN DECEMBER 2018 IN ‘VAN 12 – 18’ (SPECIAL OVER WERKDRUK).
Lees dit artikel ‘Waar persoon en organisatie elkaar raken‘.
ARTIKEL ‘ZO KOM JE TOT EEN PROFESSIONELE SCHOOLCULTUUR’.
Dit artikel beschrijft in kort bestek de stappen die scholen kunnen zetten om de schoolcultuur te professionaliseren.
DIT ARTIKEL VERSCHEEN OP 31 MEI 2018 IN HET DIGITALE TIJDSCHRIFT ONDERWIJSVANMORGEN.
Lees dit artikel ‘Zo kom je tot een professionele schoolcultuur‘.
ARTIKEL ‘WELBEVINDEN OP SCHOOL: EEN BELANGRIJKE FACTOR VAN EEN PROFESSIONELE SCHOOLCULTUUR’.
In dit artikel zoomen we in op de schoolcultuur met de vraag: draagt het gedrag dat plaatsvindt op de school bij aan welbevinden?
DIT ARTIKEL VERSCHEEN IN DECEMBER 2017 IN ‘VAN 12 – 18’ (THEMANUMMER OVER GELUK). HET IS EEN VOORPUBLICATIE IN HET KADER VAN ONS BOEK DAT BEGIN 2018 ZAL VERSCHIJNEN.
Lees dit artikel ‘Welbevinden op school’.
ARTIKEL ‘PROFESSIONELE CULTUUR EN WELBEVINDEN’.
Een Professionele Schoolcultuur kenmerkt zich door gedrag dat zowel leidt tot de doelen van de school als tot toename van welbevinden. Bovendien wordt gedrag dat hier tegenin gaat, vriendelijk doch duidelijk, begrensd.
IN MAART 2017 PUBLICEERDE HENK EEN ARTIKEL OVER WELBEVINDEN IN HET ONDERWIJSVAKBLAD JSW (JEUGD IN SCHOOL EN WERELD). HET IS EEN VOORPUBLICATIE IN HET KADER VAN ONS BOEK DAT BEGIN 2018 ZAL VERSCHIJNEN.
Lees dit artikel ‘Professionele cultuur en welbevinden’.
VOORKOM PESTEN ONDER COLLEGA’S MET GEZONDE SCHOOLCULTUUR
In september 2015 werd Henk geïnterviewd door een redacteur van Verus (voormalige Besturenraad) naar aanleiding van de zelfdoding van een docente die rapporteerde dat ze door collega’s gepest werd. Hij zette hierin een systemische visie op pestgedrag uiteen.
DIT ARTIKEL VERSCHEEN IN DE DIGITALE NIEUWSBRIEF VAN VERUS VAN 17 SEPTEMBER 2015.
Lees dit artikel ‘Voorkom pesten onder collega’s met gezonde schoolcultuur’
EEN HELDER TEGENOVER.
– Een helder tegenover is een stabiele volwassene die het kind liefdevol en krachtig begrenst.
Veel kinderen hebben een beschadigende levensgeschiedenis: hechtingsstoornissen, traumatische ervaringen, misbruik of verwaarlozing. In dit artikel onderzoeken we wat deze kinderen nodig hebben van leraren en andere beroepsopvoeders: een helder tegenover.
DIT ARTIKEL IS VERSCHENEN IN PIP – PEDAGOGIEK IN PRAKTIJK, NUMMER 82, DECEMBER 2014
Lees dit artikel ‘Een helder tegenover’
VEILIG OP SCHOOL. WAT KUN JIJ ERAAN DOEN?
– Artikel over (on)veiligheidsgevoelens op school en de rol van het stellen van heldere grenzen.
Dit najaar verscheen de derde druk van het boek ‘Bang voor boos?’ Dit boek is nog even actueel als 8 jaar geleden. In het blad PrimaOnderwijs.nl beschrijft Henk de essentie van dit boek in een kort artikel.
DIT ARTIKEL IS VERSCHENEN IN PRIMAONDERWIJS.NL, NUMMER 6, NOVEMBER 2014.
Om dit artikel te lezen, klik op: Veilig op school
OUDERS EN SCHOOL: EEN SYSTEEMBENADERING
– Een systemische visie op ouderbetrokkenheid
Onlangs verscheen het boek ‘Samen werken aan leren en opvoeden’, onder redactie van Ron Oostdam en Peter de Vries. In 18 hoofdstukken belichten vele auteurs een facet op het gebied van Ouderbetrokkenheid, ieder vanuit eigen expertise.
HENK GALENKAMP SCHREEF IN DIT BOEK HOOFDSTUK 4: ‘OUDERS EN SCHOOL: EEN SYSTEEMBENADERING’.
Voor meer informatie:
http://www.coutinho.nl/winkel/samen-werken-aan-leren-en-opvoeden-b-782.html
SYSTEMISCHE TEAMCOACHING IN HET ONDERWIJS
– Over disfunctioneel gedrag in teams als symptomen van trauma.
In ons werk met teams en managementteams botsen we soms op hardnekkige en disfunctionele gedragspatronen. Gedrag dat niet leidt naar de doelen van de school en het welbevinden van alle betrokkenen, maar juist ervan af. Gedrag dat vaak al heel lang in de school bestaat en wel moet stoppen! In dit artikel kunt u lezen hoe de inzichten uit de systemische benadering van Dr. Franz Ruppert u daarbij van dienst kunnen zijn.
DIT ARTIKEL IN GEPUBLICEERD OP ONZE WEBSITE, DECEMBER 2013
Jeannette Schut schreef dit artikel om daarmee de kern weer te geven van ons werk op diverse scholen.
Lees het gehele artikel ‘Systemische teamcoaching in het onderwijs’.
DE WERKGEVERSROL VAN DE RAAD VAN TOEZICHT
Naast de toezichthoudende, de ambassadeurs- en de klankbordrol bezit een Raad van Toezicht ook de werkgeversrol. Onderdeel hiervan is de beoordeling van de Bestuurder / College van Bestuur. In dit artikel wordt een model gepresenteerd om de beoordeling van de bestuurder op transparante en effectieve wijze vorm te geven.
DIT ARTIKEL IS GEPUBLICEERD OP ONZE WEBSITE, OKTOBER 2013
Henk Galenkamp is sinds 4 jaar lid van de Raad van Toezicht van de Stichtingen ZWN en VSDH (Vrije scholen in Den Haag, Leiden en Rotterdam) en heeft in samenwerking met de voorzitter van deze Raad een gesprekscyclus ingevoerd, met als doel de beoordeling van de bestuurder te professionaliseren. Dit artikel is een weergave van deze procedure.
Lees het gehele artikel ‘De werkgeversrol van de Raad van Toezicht’ (PDF, 141 kB)
WORDT EEN BEGRENSDE BEGELEIDER
Contact is essentieel in het werk van een begeleider van leerlingen, zowel bij persoonlijke moeilijkheden als bij keuzevraagstukken. Dit vraagt van de begeleider dat hij zijn grenzen helder heeft. Echt contact kan immers alleen aan de grens ontstaan.
VERSCHENEN IN BIJ DE LES JAARGANG 9, NR 7, SEPTEMBER 2013
Henk Galenkamp was jarenlang schooldecaan, leerlingbegeleider en vertrouwenspersoon. Nu geeft hij training, coaching of supervisie, onder meer aan begeleiders. Hij beschrijft in dit artikel een wezenlijke vaardigheid die nodig is om dit werk effectief te kunnen doen: grenzen stellen aan gedrag met behoud van relatie.
Lees het hele artikel ‘Wordt een begrensde begeleider’ (PDF, 386 kB)
WANNEER DOEN WE HET GOED VOOR ELKAAR
Een school, een team, een directeur, een medewerker is pas werkelijk duurzaam succesvol als deze wederzijds goede relaties onderhoudt met zijn stakeholders. Mutual Sustainability als methode om effectief vorm te geven aan deze relaties.
VERSCHENEN IN SCHOOLMANAGEMENT TOTAAL, APRIL 2013
Samen met Gerard Claassen, een van de grondleggers van Mutual Sustainability en Marcel Bos van ScoliX schreef Henk dit artikel. Het sluit naadloos aan bij de relationele benadering van Bureau Galenkamp&Schut als middel om succesvol te zijn.
Lees het hele artikel ‘Wanneer doen we het goed voor elkaar’
CONTACT EN BEZIELING BOUWSTENEN VAN PROFESSIONELE SCHOOLCULTUUR
Advertorial over het realiseren van een professionele schoolcultuur op basisscholen.
VERSCHENEN IN BASISSCHOOL MANAGEMENT, JAARGANG 27, NR 3, APRIL 2013
Lees deze advertorial ‘Contact en bezieling bouwstenen van professionele schoolcultuur’.
PARADOXEN EN KEUZES IN HET FINSE ONDERWIJSMODEL
Al jaren blijkt uit internationaal onderzoek (PISA-onderzoeken) dat Finland een onderwijssysteem heeft ontwikkeld dat in de top drie staat wat betreft de opbrengsten ervan. Hoe doen ze dat?
VERSCHENEN IN HET BLAD ‘VAN TWAALF TOT ACHTIEN’, APRIL 2013.
Henk Galenkamp schreef dit artikel na bezoek aan een Seminar van Pasi Sahlberg, een Finse onderwijsspecialist. Over lef en vertrouwen.
Lees meer in het artikel ‘Paradoxen en keuzes in het Finse onderwijsmodel‘
EEN PESTPROTOCOL IS NIET GENOEG. CREËER SAMEN MET DE OUDERS EEN GOED PEDAGOGISCH KLIMAAT.
Pesten tegengaan werkt ’t beste wanneer de aanpak wordt gedragen door school én ouders.
In dit artikel wordt Henk Galenkamp geïnterviewd. Het is verschenen in het digitale blad POdium, een uitgave van de PO-Raad, maart 2013.
Lees dit artikel hier (doorscrollen naar pagina 7).
Naar aanleiding van dit artikel heeft Henk Galenkamp ook een blog geschreven onder de titel ‘Het thema ‘pesten’, vanuit systemisch perspectief’.
Om naar onze blogpagina te gaan, klik hier.
IS UW SCHOOLORGANISATIE GEBOUWD VOOR DE TOEKOMST?
Een heldere koers, integraal management en leraren die zich ontwikkelen tot professionals: dat leidt tot scholen die gebouwd zijn voor de toekomst.
DIT ARTIKEL IS GEPUBLICEERD OP ONZE WEBSITE, JANUARI 2013
In de periode september 2011 – januari 2013 heeft Bureau Galenkamp&Schut diverse missie-visie trajecten uitgevoerd voor verschillende scholen. Deze trajecten waren een onderdeel van het project ‘Gebouwd voor de Toekomst’, waarbij, in lijn met de missie-visie van de school, de schoolleiding het integraal management implementeert en de leraren zich ontwikkelen tot professionals.
Lees meer in het artikel ‘Is uw schoolorganisatie gebouwd voor de toekomst?’ (PDF, 337 kB)
GEZONDHEID IN ORGANISATIES EN SYSTEMISCH WERK
Mensen stellen ons soms twee vragen: ‘Wat is systemisch werk?’ en ‘Wat bedoelen jullie met gezondheid in systemen”?’
In dit artikel geven we uitvoerig antwoord op deze twee vragen, in hun onderlinge samenhang.
DIT ARTIKEL IS OP ONZE WEBSITE GEPUBLICEERD, JULI 2012.
De kern van ons werk bestaat uit training en coaching van mensen individueel en in teamverband. Wij hanteren hierbij een systemische blik. Hierbij wordt glashelder welk gedrag bijdraagt aan de gezondheid van de organisatie en haar medewerkers. Dit is een voorwaarde voor het behalen van de beoogde resultaten en doelen van de organisatie. De kern: ‘Resultaatgerichtheid via sturen op de onderlinge interacties tussen medewerkers’.
Lees meer in ons artikel ‘Gezondheid in organisaties en systemisch werk’ (PDF, 412 kB)
LEIDINGGEVEN VANUIT ANGST OF VANUIT AUTONOMIE.
Twee fundamenteel verschillende vormen van leidinggeven, wat tot uiting komt in specifiek taalgebruik en kenmerkend gedrag. Leiderschap vanuit autonomie draagt bij aan het ontstaan van een professionele schoolcultuur.
VERSCHENEN IN: MESOMAGAZINE, 31E JAARGANG NUMMER 181, DECEMBER 2011
In dit artikel, geschreven door Henk Galenkamp en Frank Weijers, wordt leiderschap (in het onderwijs, maar ook in andere sectoren) onderzocht in termen van ‘angst’ of ‘autonomie’. Alleen leiderschap vanuit autonomie heeft verlangen – om mooi onderwijs te creëren – als bron. Leiderschap vanuit angst leidt tot een angstcultuur in de organisatie. Leiderschap vanuit autonomie is een voorwaarde voor een professionele cultuur. Beide vormen van leiderschap laten zich herkennen aan specifiek taalgebruik en dominant gedrag. In dit artikel wordt een richting gewezen om tot een professionele organisatie te komen.
Lees meer in de publicatie ‘Leidinggeven vanuit angst of vanuit autonomie‘ (PDF, 205 kB)
KOERSBOEKJE VOORKOMT IRRITATIES.
Het formuleren van een gezamenlijke koers is dé manier om de opbrengsten van je organisatie te verbeteren.
VERSCHENEN IN: VAN 12 – 18, OKTOBER 2011
In dit artikel wordt een helder stappenplan beschreven, waarmee een school vanuit gedeelde kernwaarden van alle medewerkers én de kernopdracht van de school, de kerndoelen en uitdaging voor de komende jaren formuleert en daarmee een koers uitzet. Dit wordt vervolgens op aansprekende en creatieve wijze verwoord in een koersboekje als visitekaartje van de school: ´dit zijn wij en hierop zijn we aanspreekbaar´. Bureau Galenkamp&Schut voert dit traject op diverse scholen uit.
Lees meer in de publicatie ´Koersboekje voorkomt irritaties´ (PDF, 91 kB)
MOTIVEREN IS ALTIJD DEMOTIVEREN.
Wie is verantwoordelijk voor demotivatie op school?
VERSCHENEN IN: VAN 12 – 18, MEI 2011.
Ten aanzien van het onderwerp ´motivatie´ treedt er een spiegelend effect op tussen het gedrag van de leerling en dat van de leraar, evenals dat tussen de leraar en zijn leidinggevende. Een zinvolle vraag is:´Hoe krijg jij het voor elkaar dat je leerlingen gedemotiveerd raken?´ Wanneer het antwoord op deze vraag helder wordt, weet je ook wat je kunt doen om bij de natuurlijke motivatie van leerlingen aan te sluiten.
Lees meer in de publicatie ´Motiveren is altijd demotiveren´ (PDF, 139 kB)
ORDE EN GRENZEN.
Wat zeggen ordeproblemen over het gedrag van de leraar?
VERSCHENEN IN: VAN 12 – 18, JUNI 2011.
Ook ten aanzien van ordeproblemen op school is een spiegelend effect van gedrag waar te nemen: wat is de rol van de leraar hierin, wat van de leerlingen en hoe beïnvloeden deze elkaar? Dezelfde dynamiek is waar te nemen in de interactie van leraren en hun leidinggevende. Een oplossing is gelegen in het nemen van de verantwoordelijkheid voor het eigen aandeel.
Lees meer in de publicatie ´Orde en grenzen´ (PDF, 139 kB)
VERANTWOORDELIJKHEID NEMEN, GEVEN EN LATEN.
In veel scholen wordt geschoven met verantwoordelijkheden.
VERSCHENEN IN: VAN 12 – 18, SEPTEMBER 2011.
In een professionele cultuur nemen mensen hun eigen verantwoordelijkheden, passend bij hun rol of functie. Een kenmerk van een niet-professionele organisatie is, dat er geschoven wordt met verantwoordelijkheden. Dit wordt zichtbaar in de dynamiek tussen mensen. Ook hier geldt: wat jij doet heeft effect op een ander. Ben je bereid het gedrag van de ander naar jou toe te zien als spiegel van wat jij zelf in de wereld zet?
Lees meer in de publicatie ´Verantwoordelijkheid nemen, geven en laten´ (PDF, 188 kB)
INTERACTIE OP DE MAT®
Als een leerling niet anders kan, wat betekent dat dan voor jou als leraar?
VERSCHENEN IN: VAN 12 – 18, OKTOBER 2010.
Passend onderwijs stelt hoge eisen aan de competenties van leraren in de directe interactie met zorgleerlingen. De Mat is een methode waarmee leraren zicht krijgen op hun eigen handelen en vervolgens de effectiviteit van hun interacties kunnen vergroten.
Lees meer in de publicatie ‘Interactie op de Mat ‘ (pdf, 148KB)
LESGEVEN VANUIT MACHT OF VANUIT KRACHT.
Macht roept onmacht op.
VERSCHENEN IN: VAN 12 – 18, JUNI 2009.
Tussen leraren en leerlingen heerst een hiërarchische verhouding. Leraren dragen meer verantwoordelijkheid voor wat er in de les gebeurt dan leerlingen. Leraren hebben meer over leerlingen te zeggen, dan omgekeerd. Hiermee treedt het verschijnsel ‘macht’ op in klassensituaties. Macht roept echter vaak onmacht op. Het is effectiever om vanuit kracht les te geven.
Lees meer in de publicatie ‘ Lesgeven vanuit macht of vanuit kracht ‘ – Henk Galenkamp (PDF, 148kB)
DOCENTEN ALS DADERS EN SLACHTOFFERS.
Relaties moeten kloppen.
VERSCHENEN IN: VAN 12 – 18, OKTOBER 2009.
Lesgeven vanuit macht of onmacht was het thema van een eerdere publicatie (zie boven). Maar hoe krijgen we zicht op beschadigende patronen in onderwijssituaties en hoe kunnen we die doorbreken? Mooi onderwijs vraagt immers relaties die kloppen. Zowel tussen leerlingen onderling, leraren onderling en teamleiders onderling, als tussen leraren en leerlingen, teamleiders en leraren, schoolleiders en teamleiders.
Lees meer in de publicatie ‘Docenten als daders en slachtoffers ‘- Henk Galenkamp (PDF, 99kB)
BEZIELING EN AUTONOMIE IN HET ONDERWIJS.
Liefde voor het vak en voor de leerlingen.
VERSCHENEN IN: VAN 12 – 18, JANUARI 2010.
Bijna zonder uitzondering spreken docenten, wanneer je hen daarnaar
vraagt, over hun liefde in hun werk. Deze liefde betreft meestal twee zaken:
hun vak of hun leerlingen. Voor sommigen staat de liefde voor hun leerlingen
op de eerste plaats. Voor anderen is dat de liefde voor het vak. Steeds
vinden leraren er de drijfveer in, van waaruit ze hun werk willen doen. We
noemen dit ‘bezieling’. Het is afschuwelijk voor een leraar wanneer hij zich
hierin gefrustreerd voelt.
Lees meer in de publicatie ‘ Bezieling en autonomie in het onderwijs ‘ – Henk Galenkamp (PDF, 132kB)