Toen begin maart de Coronacrisis uitbrak en ons uitvoerende werk vrijwel kwam stil te liggen, ontstond er bij ons tijd om eindelijk het rapport te bestuderen, dat al een tijdje op de stapel ‘te lezen lectuur’ lag: Tom Bennett (2017). Creating a Culture: How school leaders can optimise behaviour.
In deze blog vertellen we wat we in dit rapport lazen en hoe dit een verdieping gaf aan ons werk en hoe het ons inspireerde. We zagen veel overeenkomsten met onze eigen werkwijze. We leggen dit graag aan je voor, vanuit de gedachte dat dit je kan helpen in wat we beschouwen als onze gezamenlijke zoektocht: het creëren van een professionele schoolcultuur.
We beginnen met een overzicht van de belangrijkste ontdekkingen die wij, Jeannette en Henk, in de afgelopen 10 jaar gedaan hebben en leggen deze vervolgens naast de bevindingen van het genoemde Britse onderzoek.
De ontwikkeling van ons gedachtengoed: ‘Professionele Schoolcultuur’.
Sinds een groot aantal jaren verzorgen wij trainingen, coaching, teamcoaching en Masterclasses in het onderwijs op het gebied van professionele schoolcultuur. Wij ontwikkelden een helder Kadermodel voor een professionele schoolcultuur en een duidelijke definitie van wat wij een professionele schoolcultuur noemen (zie kader).
Wat we in deze jaren ontdekten, valt in een aantal hoofdpunten samen te vatten:
- Cultuur = gedrag. Dat wil zeggen: de (school)cultuur komt tot uiting in feitelijk, waarneembaar gedrag. Wanneer je een professionele schoolcultuur wilt creëren, zul je dus gedrag aan de orde moeten stellen.
- Cultuur is dus het onbewuste, gedeelde gedrag in een team, school of organisatie. Juist vanwege het (bijna) onbewuste karakter ervan, is een cultuurtraject zoals wij dat geven vooral een bewustwordingsproces.
- Omdat gedrag altijd ook gedrag bij anderen oproept, leerden we te kijken met de bril van gedrags- of interactiepatronen. En aangezien gedrag ook altijd een vorm van communicatie is, gingen we te rade bij professionals op het gebied van menselijke communicatie. Zo kwamen concepten als Dramadriehoek vs. Winnaarsdriehoek, Passief gedrag & miskenningen en de Triadeleer in onze werkwijze terecht.
- De grootste uitdaging op scholen met een onvoldoende professionele omgangscultuur, is: begrenzen van niet-professioneel gedrag met behoud van de relatie (de vierde regel in onze definitie).
- Wat we ook ontdekt hebben: de schoolleider is cruciaal. Pas wanneer de schoolleider zijn eigen (onbewuste) gedrag onder ogen gaat zien, én bereid is daar verandering in aan te brengen, is er een mogelijkheid om een cultuurveranderingstraject op te starten.
- Bovendien is het aan de schoolleider of Managementteam om – in samenspraak met het team en andere stakeholders – een heldere koers of missie-visie te verwoorden. Deze koers geeft richting aan het gewenste (of geaccepteerde) gedrag in de school. Hier wordt commitment op gevraagd aan alle medewerkers en ook de ouders.
- We ontdekten ook parallelle processen: interactiepatronen tussen leerlingen in de klas spiegelen interactiepatronen tussen de leraren in het team. En dat wordt ook zichtbaar in de interactiepatronen tussen (de bestuurder en) de schoolleiders in een onderwijsstichting, tussen bestuurders en medewerkers op het stafbureau en tussen de RvT en bestuur.
- Een diepgaande ontdekking was de uitwerking van vroegere gebeurtenissen in/rond de school op de huidige omgangscultuur. We hadden het systemisch kijkkader (uitgebreid met de traumaleer) nodig om te snappen wat de doorwerking was van pijnlijke ervaringen in de geschiedenis van de school en in het team. Zie artikelen op deze pagina.
Handboek
In februari 2018 publiceerden wij bij Uitgeverij Pica Handboek professionele schoolcultuur. Focus op koers en gedrag. Dit heeft een groot effect gehad op de onderwijswereld. Allerlei schoolleiders gingen met dit boek aan het werk. We hebben keynotes verzorgd in Nederland en België, colleges hierover gegeven, en Masterclasses georganiseerd rond dit thema. Het was onder meer de herkenning van de vele praktijkvoorbeelden die we in ons boek hebben opgenomen, die het succes van dit boek vormden. Voorbeeld van een (ons onbekende) directeur van een basisschool in het oosten van het land: ‘Zijn jullie bij mij op school wezen kijken, of zo? Ik herken letterlijk wat jullie beschrijven …’.
Waar we in al die jaren niet naar gekeken hebben, is het gedrag van de leerlingen ten opzichte van elkaar of hun schoolwerk. We hebben ons toegespitst op het gedrag van de volwassenen in en rond te school: leraren, schoolleiders, teamleiders, IB-ers, ouders, bestuur (plus medewerkers op het bestuursbureau), enzovoort.
Onze aanname was: wanneer de volwassenen leren zich professioneel (volgens de definitie) ten opzichte van elkaar te gedragen, dan zál dat ook effect hebben op het gedrag van de leerlingen.
Creating an Culture: How school leaders can optimise behaviour.
Het onderzoek van Bennett is op alle mogelijk manieren consistent met de 8 punten die we hierboven genoemd hebben. In zijn eigen woorden:
Commonly found features of the most succesful schools:
- Committed, highly visible school leaders, with ambitious goals, supported by a strong leaderschip team,
- Effectively communicated, realistic, detailed expectations understood clearly by all members of the school,
- Highly consistent working practices throughout the school,
- A clear understanding of what the school culture is: ‘this is how we do things around here, and these are the values we hold’,
- High levels of staff and parental commitment to the school vision and strategies,
- High levels of support between leadership and staff, for example, staff training,
- Attention to detail and thoroughness in the execution of school policies and strategies,
- High expectations of all students and staff, and a belief that all students matter equally.
Het was onze aanname (dat gedrag van de volwassenen doorwerkt op het gedrag van de leerlingen) die we in het genoemde rapport van Tom Bennett bevestigd zagen. In zijn onderzoek naar succesvolle scholen en de factoren die dit succes bepaalden, ontdekte hij, in alle variatie die hij tegenkwam, dat …
When behaviour in general improves throughout a school, the impact is:
- Students achieve more academically and socially,
- Time is reclaimed for better and more learning,
- Staff satisfaction improves, retention is higher, recruitment is less problematic.
Leadership is the key.
Nogmaals, de rol van de schoolleider is cruciaal om een effectieve en succesvolle school te creëren. ‘The key task for a school leader is to create a culture – usually defined as ‘the way we do things around here’ – that is understood and subscribed to by the whole school community’.
Met deze woorden, die als muziek in onze oren klinken, ronden we deze blog graag af. We wensen je veel succes bij het professionaliseren van de omgangscultuur op je school!
Henk Galenkamp
Jeannette Schut,
Bureau Galenkamp&Schut,
31 maart 2020
Een Professionele Schoolcultuur is een cultuur waarin alle gedrag, van alle volwassenen in en rond de school, aan drie kenmerken voldoet:
- het draagt bij aan de doelen van de school,
- het draagt bij aan toename van welbevinden van zichzelf,
- het draagt ook bij aan toename van welbevinden van anderen.
Bovendien wordt in een professionele cultuur gedrag dat tegen deze drie kenmerken ingaat (4) op vriendelijke wijze, doch zeer effectief, begrensd.