Ze lopen met takken en twijgjes in hun handen naar school, ’s morgens tegen 8 uur. Allemaal in hetzelfde schooluniform, voor deze school is dat donkerblauwe broek of rok en een lichtblauw shirt. Op mijn vraag, waarom ze met takken naar school komen, kreeg ik als antwoord: ‘wanneer de ouders geen geld hebben voor een lunch, dan krijgen de kinderen een lunch van de school, wanneer ze hout voor het vuur inleveren’.
In deze blog geef ik, vanuit mijn persoonlijke ervaringen, een inkijkje in het onderwijs in Oeganda.
Afgelopen zomer werkte ik twee weken als vrijwilliger in het project Werelddocent van Edukans in Oeganda. Het thema was ‘Active Learning’. Het was de start van een driejarig traject op 12 basisscholen in de regio Lira, een ruraal gebied in het noorden van Oeganda.
Scholen hebben bijna allemaal, onafhankelijk van het aantal leerlingen, zeven of acht lokalen en leerkrachten. Dat betekent 80, 120, soms meer dan 150 leerlingen per lokaal. De leerkrachten werken hard. Ze vinden het zonder uitzondering belangrijk om via hun werk een bijdrage te leveren aan het onderwijsniveau van hun leerlingen, en daarmee van hun land. Er heerst een enorme discipline.
Het onderwijs is vrijwel uitsluitend klassikaal en teacher-centered. Reciteren van standaardvragen en -antwoorden. Soms is de lucht te snijden, in een veel te klein lokaal, in de warmte, met tientallen leerlingen. Soms komen er een paar kippen het lokaal binnen, soms ook een geit. De kinderen reageren er nauwelijks op; dat zijn ze gewend.
Hoeveel % van de leerlingen zijn ‘on task’, werkelijk betrokken bij de leerstof? Wordt hier geleerd?
Het ‘lokaal’ op de foto hierboven is een open shelter, zonder wanden en met een rieten dak. Meubilair is er niet; de kinderen zitten op grote stenen die als stoel dienstdoen. Maar de meeste lokalen zijn gebouwd van steen, met een betonnen vloer en ‘ramen’ zonder glas, voor de ventilatie. Vaak zijn er bankjes, waarin zes tot acht leerlingen dicht tegen elkaar zitten, keurig klassikaal opgesteld. Er is weinig materiaal.
Na een dag samenwerking tussen een Oegandese Keyteacher en een Nederlandse Worldteacher verandert de klassenopstelling. Bankjes worden tegen elkaar geschoven, zo ontstaan er groepjes leerlingen die samenwerken aan opdrachten. Er vindt teamteaching plaats: afwisselend geven beide leerkrachten delen van lessen. Het kartonnen demonstratiemateriaal dat ze gistermiddag samen gemaakt hebben gemaakt, verlevendigt de les. Met takjes en steentjes worden rekensommen gemaakt. En opnieuw de vraag: hoeveel % van de leerlingen zijn nu on task?
Op een school twee uur rijden van ons hotel, via onverharde wegen, zie ik de leerlingenaantallen op een poster in de directiekamer hangen: P1: 160, P2: 171, P3: 148, P4: 228, P5: 213, P6: 129 en P7: 61. Totaal 1110 leerlingen. De vier grootste groepen (P1, P2, P4 en P5) zijn gesplitst. Op de vraag of al deze kinderen er ook alle dagen zijn, komt eerst geen antwoord. Bij doorvragen blijkt dat op marktdagen de kinderen soms met hun ouders meegaan om te helpen. Meisjes die ongesteld zijn, zijn vaak dagen niet op school (al heb ik een school gezien met een apart, pas gebouwd meisjestoilet en waar een leerkracht speciaal lessen voor deze oudste meisjes verzorgt). En uit de aantallen leerlingen in P6 en P7 is eenvoudig op te maken dat veel kinderen de school niet afmaken.
Waar hebben jullie behoefte aan? Het eerste antwoord: ‘teacherhouses’. De overheid is verantwoordelijk voor de lokalen, de dorpsgemeenschap (ouders) voor de woningen van de leerkrachten. Vaak zijn dit schamele hutjes met lemen wanden en rieten dak. Op enkele scholen hebben de ouders inmiddels enkele grotere stenen huizen voor de leerkrachten gebouwd.
Edukans
Edukans is in een tiental landen actief met het programma Werelddocent. Centraal staat het thema ‘active learning’: actief en samenwerkend leren verhoogt het leerrendement. Zelf verzorgde ik een driedaagse training aan directeuren en voorzitters van de besturen. Bovendien gaf ik op de plaatselijke Pabo workshops aan groepen van 70 studenten. En op enkele van de deelnemende scholen deden we,samen met de directeur, klassenobservaties aan de hand van een quickscan: ‘wat zien we de leerkracht nu doen’ vs. ‘wat zien we de leerlingen doen’. En vooral: ‘hoeveel % van de leerlingen zijn ‘on task’?’ Een eyeopener.
De deelnemende scholen zijn uitermate enthousiast. Volgend jaar gaan we er weer op bezoek; er wordt al naar ons uitgekeken.
Belangstelling gewekt? Kijk op http://werelddocent.edukans.nl// of neem contact op met Henk voor meer informatie.
Henk Galenkamp