Wetenschap ondersteunt het Kadermodel Professionele Schoolcultuur

Wereldwijd wordt wetenschappelijk onderzoek gepleegd naar wat een professionele organisatiecultuur is en wat dit betekent voor de mensen die in dergelijke organisaties werken. En ook: wat het betekent als dit niet zo is. Daarover gaat dit blog.

Wetenschappelijk onderzoek naar organisatieculturen
Het begrip cultuur is door ‘WIO’ te hanteren een stuk concreter geworden. Het blijft echter subjectief, het kan de toets van wetenschappelijkheid niet doorstaan. Er wordt geen meting verricht die ondubbelzinnig iets over de cultuur vertelt.

In een vorig blog ‘Creating a culture’ schreven we over een wetenschappelijk onderzoek in Groot Brittannië, uitgevoerd door Tom Bennett. Hij onderzocht de rol van de leidinggevende in de cultuur van schoolorganisaties. Later heeft hij dit verder uitgewerkt in zijn boek ‘Regie in de klas’.

Recent ontdekten wij, met dank aan Joost Kampen (schrijver van boeken over verwaarloosde organisaties) een veel uitvoeriger onderzoek in de VS naar de cultuur in organisaties in het algemeen (corporate culture), o.a. gerelateerd aan financiële opbrengsten, met de titel Measuring Culture in Leading Companies. Dit onderzoek wordt onder andere uitgevoerd door MIT Sloan School of Management in Cambridge, Massachusetts, USA. De term die men daar gebruikt voor wat wij noemen ‘een niet-professionele cultuur’ is: a toxic culture, een giftige cultuur. In dit onderzoek worden in een meta-analyse de data van 1,2 miljoen werknemers geanalyseerd om daarmee een wetenschappelijke onderbouwing te geven van kennis over organisatieculturen.

De naam ‘giftige cultuur’ is een heftige term. Toch komt deze overeen met wat ons steeds duidelijker geworden is in ons werk: in een dergelijke cultuur worden de relaties tussen mensen ‘vergiftigd’. Het gaat om respectloos, onethisch, beledigend en/of sterk competitief gedrag of waar mensen worden buitengesloten. In Nederland noemen we een cultuur waarin dit plaats vindt ook wel een angstcultuur.

Gedrag heeft een hoge mate van besmettelijkheid. Gedrag van de een roept altijd iets op bij de ander. Gedrag dat voortkomt uit angst, ook onbewuste angst, roept angst op bij mensen in de omgeving. Zo kunnen gedragspatronen ontstaan die zich nestelen in de cultuur van de school.

Een toxische cultuur gezond maken
In dit rapport wordt een groot aantal aanbevelingen gedaan om een bedrijfscultuur gezond te maken. We noemen er hier enkele:

• Eindverantwoordelijke leiders committeren zich aan de kenmerken van een gezonde bedrijfscultuur;
• Modelleer het gedrag dat je van medewerkers verwacht;
• Maak ook glashelder welk gedrag je van medewerkers verwacht;
• Coach midden managers op nontoxic gedrag;
• Wees speciaal alert op midden managers die weliswaar goede (financiële) resultaten behalen, maar toxische subculturen creëren;
• Stel gezonde sociale normen vast; laat midden managers daarover regelmatig gesprekken voeren met hun medewerkers;
• Verzamel fijnmazige data over subculturen en leiders;
• Verander de inrichting van het werk zodanig dat de stress afneemt;
• Wees helder over taken en verantwoordelijkheden;
• Geef medewerkers meer controle over hun eigen werkzaamheden.

Kijkend naar het werk dat wij in de afgelopen 12 jaar gedaan hebben (onder de term ‘ontwikkelen van een professionele schoolcultuur’), noemen we enkele thema’s die in onze trainingen en leiderschapstrajecten een vaste plaats hebben of die in de evaluaties genoemd worden en waar in de twee genoemde rapporten naar verwezen wordt.

• Commitment van de eindverantwoordelijke schoolleider;
• Bewustwording van het eigen gedrag en het effect daarvan op medewerkers en anderen;
• De definitie van een professionele schoolcultuur en van professioneel gedrag (leidt tot de doelen van de organisatie én tot welbevinden van jezelf en anderen);
• Aan de orde stellen van de ongeschreven regels in de school en deze, waar nodig, vervangen door gezonde gedragsregels;
• In vrijwel alle evaluaties van de trajecten die wij uitvoeren staat het woord ‘bewustwording’.